เชื่อตามการวินิจฉัยของนักวิชาการ ?


 

โดย...  อะสัน หมัดอะดั้ม

      ก่อนที่เราจะยึดถือตามความเห็นของอุลามาอฺมุจญตะฮิดทั้งหลาย เราต้องตั้งคำถามขึ้นก่อนว่า “มุจญตะฮิดทุกคนวินิจฉัยถูกต้องตั้งหมดหรือไม่” ท่านนบี ศอ็ลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม กล่าวว่า  

 إذا حكم الحاكم فاجتهد ثم أصاب فله أجران وإذا حكم واجتهد ثم أخطأ فله أجر واحد   

 

         " เมื่อผู้พิพากษาได้ตัดสิน แล้วเขาได้ทำการวินิจฉัย (อย่างเต็มความสามารถ) แล้วเขาได้(ตัดสิน)ถูกต้อง เขาก็จะได้รับการตอบแทนผลบุญสองเท่า และเมื่อเขาได้ตัดสิน แล้วเขาได้ทำการวินิจฉัย (อย่างเต็มความสามารถ) แล้วผิดพลาด เขาก็ได้รับการตอบแทนผลบุญหนึ่งเท่า" 

(รายงานโดย อัลบุคอรี บทที่ 97 กิตาบุลเอียะติศอม)

      หะดิษข้างต้นเป็นหลักฐานแสดงว่า การอิจญติฮาด(การวินิจฉัยอย่างเต็มความสามารถเพื่อให้ได้มาซึ่งหุกุม)นั้น มีการผิดพลาด และ ถูกต้อง  

  อิหม่ามอิบนุกุดามะฮ(ขออัลลอฮ์เมตตาต่อท่าน) กล่าวว่า

          " และความถูกต้องนั้น อยู่ในคำพูดของคนหนึ่งคนใดจากบรรดามุจญตะฮิดและผู้ที่อยู่นอกเหนือจากเขานั้น เป็นผู้ที่ผิดพลาด ไม่ว่า ในเรื่องข้อปลีกย่อยของศาสนาหรือรากฐานของศาสนาก็ตาม "

(เราเฎาะตุลนาซีร หน้า  193) 

 อัศศอ็นอานีย์ กล่าวว่า

    “และหะดิษนี้ ชัดจน ในการที่มัน(เป็นหลักฐาน)บ่งบอกว่า  แท้จริง มุจญตะฮิด(ผู้ทำการวินิจฉัย)นั้น เขาเป็นผู้ที่ถูกต้อง เมื่อเขา(เขาทำการวินิจฉัย)ถูกต้องตรงกับหุกุมของอัลลอฮ ตะอาลา และในขณะนั้น เขาได้รับผลตอบแทน(ผลบุญ)สองเท่า คือ ผลตอบแทนของการอิจญติฮาด และผลตอบแทนของการที่ถูกต้องตรงกับความจริง"

      และ(หะดิษนี้แสดงบอกว่า) มุจญตะฮิดนั้น เป็นผู้ที่ผิดพลาด เมื่อ(การวินิจฉัยของเขา)ไม่ถูกต้องตรงตามหุกุมของอัลลอฮตะอาลา  และในขณะนั้น เขาได้รับผลตอบแทนหนึ่งเท่า คือ ผลตอบแทนของการอิจญติฮาด 

(ดูสุบุลุสสลาม เล่ม  4  หน้า 118 )

  อิหม่ามอัรซัรกะชีย์(ขออัลลอฮ์เมตตาต่อท่าน)กล่าวว่า

          "และบรรดานักวิชาการ มีความเห็นขัดแย้งกัน ในหุกุม(ข้อตัดสิน)บรรดาคำพูดของมุจญฺตะฮิด ว่า มุจญะตะฮิดทุกคนเป็นผู้ที่ถูกต้องทั้งหมด หรือ ผู้ที่ถูกต้องนั้นมีคนเดียว ?  

อัชชาฟิอี,อบูหะนีฟะฮ,มาลิก และบรรดานักนิติศาสต์อิสลาม(ฟุเกาะฮาอิ) (เราะฮิมะฮุมุลลอฮ) ได้มีทัศนะว่า แท้จริงความถูกต้อง อยู่ในคนหนึ่งคนใดจากสองคน และแม้จะไม่ถูกทำให้ชัดเจนแก่เรา มันก็เป็นสิ่งที่ถูกทำให้ชัดเจน ณ อัลลอฮ  

เพราะเป็นไปไม่ได้ที่ปรากฏว่าสิ่งเดียวกัน ในเวลาเดียวกัน ในบุคคลคนเดียวกัน เป็นทั้งหะลาล,หะรอม และแท้จริงบรรดาเศาะหาบะฮ  พวกเขาได้อภิปรายกันในบรรดาประเด็นต่างๆและแต่ละคนต่างก็อ้างหลักฐานสนับสนุนคำพูดของตน และส่วนหนึ่งก็อ้างว่าอีกส่วนหนึ่งผิดพลาด และกรณีนี้ หมายความว่า แต่ละคนต่างก็แสวงหาความถูกต้อง 

ต่อมาพวกเขาก็มีความเห็นขัดแย้งกัน ,มุจญตะฮิดทุกคน ถูกต้องทั้งหมด หรือไม่ ? ในทัศนะของอัชชาฟิอีย์ นั้น แท้จริงผู้ที่ถูกต้องจากพวกเขานั้นมีคนเดียว และหากไม่ชัดเจนก็ตาม และแท้จริงทั้งหมดในหมู่พวกเขาผิดพลาด ยกเว้น คนเดียว ,มาลิกและคนอื่นจากเขา มีทัศนะด้วยทัศนะนี้ "

(อัลบะหฺรุลมุหีฏ ของอิหม่ามอัรซัรกะชีย์  เล่ม 6   หน้า 241) 

      จากรายละเอียดข้างต้น  เป็นที่ชัดเจนว่า  ผู้รู้หรือ อุลามาอฺที่อยู่ในระดับมุจญตะฮิดนั้น ย่อมมีความผิดพลาดในการวินิจฉัย(อิจญติฮาด)ในเรื่องต่างๆ กล่าวคือ  อุลามาอฺมุจญตะฮิดนั้น  บางครั้งการวินิจฉัย หรือ การอิจญะติฮาดของเขาถูกต้อง แต่บางครั้งอาจจะมีการผิดพลาดได้ เหมือนกัน เพราะเหตุนี้บรรดาอิหม่ามมุจญะตะฮิดทั้งสี่ได้เตือนให้ระวังเรื่องการตักลิด(การเชื่อตาม)พวกเขา  

 ดังเช่น อิหม่ามชาฟิอีก็ได้กล่าวว่า

        "ถ้าสิ่งที่ข้าพเจ้าได้พูดไป และปรากฏว่า ถ้าในสิ่งท่านนบี  ได้กล่าวไว้ ขัดแย้งกับคำพูดของข้าพเจ้า ดังนั้นสิ่งที่เศาะเฮียะจากหะดิษของท่านนบี  ย่อมดีกว่า และอย่าได้(ตักลิด)เชื่อตามข้าพเจ้า "
 

( ดูอาดาบุชชาฟิอีย์ ของอัรรอซีย์ หน้า 93)