ตะดับบุร อัลกุรอาน

โดย สัลมาน อัส-สุนัยดีย์

ความหมายของการ ตะดับบุรฺ อัลกุรอาน

ตะดับบุรฺ ในรากศัพท์ภาษาอาหรับ

          ความดั้งเดิมของคำว่า ตะดับบุรฺ คือ การพิจารณาและคิดใคร่ครวญถึงผลในบั้นปลายของสิ่งต่างๆ   การตะดับบุรฺถ้อยคำจึงหมายความว่า การดูตั้งแต่ต้นคำพูดและท้ายคำพูด แล้วดูทวนอีกครั้งแล้วครั้งเล่า ซึ่งเห็นได้ชัดว่าคำดังกล่าวนี้มาในรูปของสำนวนกริยา “ตะฟะอฺอุล” เช่นเดียวกับ ตะญัรรุอฺ, ตะฟะฮฺฮุม และ ตะบัยยุน ด้วยเหตุนี้จึงมีทัศนะที่บอกว่า ตะดับบุรฺ มาจากความหมายที่ว่า การพิจารณาดูส่วนหลังของสิ่งต่างๆ นั่นคือจุดสุดท้ายหรือบั้นปลายของมันนั่นเอง ความหมายดังกล่าวรวมถึงการตะดับบุรฺคำพูดหรือถ้อยคำด้วย เช่นที่อัลลอฮฺได้ตรัสว่า

 “พวกเขามิได้ ตะดับบุรฺ (พิจารณาใคร่ครวญ) ถ้อยคำกระนั้นหรือ?”

  (อัล-มุอ์มินูน 68) 

ความหมายของการตะดับบุรฺอัลกุรอาน

         คือ การพยายามทำความเข้าใจความหมายจากถ้อยคำของอัลกุรอาน และคิดใคร่ครวญในสิ่งที่โองการอัลกุรอานได้สื่อให้เห็นอย่างตรงไปตรงมาและนัยที่ซ่อนเร้นในโองการเหล่านั้นด้วย รวมถึงองค์ประกอบที่เป็นสิ่งจำเป็นเพื่อให้ความหมายดังกล่าวปรากฏออกมาอย่างสมบูรณ์ ซึ่งบางทีถ้อยคำผิวเผินในโองการนั้นๆ อาจจะไม่ได้กล่าวถึงองค์ประกอบที่ว่า ซึ่งองค์ประกอบดังกล่าวอาจจะอยู่ในรูปของการบ่งชี้หรือการสะกิดเตือนในรูปแบบต่างๆ การตะดับบุรฺจะรวมถึงการเกิดผลที่ให้คุณประโยชน์ต่อหัวใจ กล่าวคือหัวใจมีสภาพสงบเสงี่ยมต่อคำตักเตือนของอัลกุรอาน ตอบรับอย่างนอบน้อมต่อคำสั่งต่างๆ ในอัลกุรอาน และนำบทเรียนจากอัลกุรอานมาใช้ในชีวิต

อัฏ-เฏาะบะรีย์ ได้กล่าวว่า ในพระดำรัสของอัลลอฮฺที่ว่า

 “นั่นคือคัมภีร์(อัลกุรอาน)ที่เราได้ประทานลงมาให้แก่เจ้าซึ่งมีความจำเริญ เพื่อพวกเขาจะได้พินิจพิจารณาโองการต่างๆ ของอัลกุรอาน

และเพื่อปวงผู้มีสติปัญญาจะได้รับบทเรียน”

(ศอด 29)

         หมายถึง “เพื่อให้พวกเขาได้พิจารณาใคร่ครวญเนื้อหาต่างๆ อันเป็นหลักฐานของอัลลอฮฺในอัลกุรอาน รวมถึงบทบัญญัติต่างๆ ของพระองค์ที่มีอยู่ในนั้น เพื่อที่พวกเขาจะได้ใช้มันเป็นบทเรียนและปฏิบัติตามมัน” 

อบู บักรฺ อิบนุ ฏอฮิรฺ ได้กล่าวว่า

         “จงพิจารณาใคร่ครวญในความสุขุมนุ่มนวลของสำนวนโวหารมัน จงเรียกร้องตัวเจ้าให้ปฏิบัติตามบทบัญญัติของมัน และเรียกร้องหัวใจของเจ้าให้ทำความเข้าใจความหมายของมัน และให้สัมผัสแห่งความสุขของเจ้าเกิดขึ้นด้วยการมุ่งเข้าหามัน” 

อัล-ฮะเราะวีย์ ได้กล่าวว่า

          “องค์ประกอบของการ ตะซักกุรฺ (การได้รับบทเรียน) มีอยู่สามประการ คือ การรับประโยชน์จากคำเตือน การมองเห็นด้วยอุทาหรณ์ และการได้รับผลเป็นอานิสงค์จากความคิด” 

จากคำกล่าวต่างๆ ของบรรดาอุละมาอ์เราสรุปได้ว่า การตะดับบุรฺอัลกุรอานนั้นต้องประกอบด้วยสิ่งต่างๆ เหล่านี้  คือ

- ต้องรู้ความหมายของถ้อยคำ และนัยที่เป็นเป้าประสงค์

- การพิจารณาสิ่งที่โองการนั้นๆ ต้องการชี้ให้เห็น โดยพิจารณาจากการเรียบเรียงสำนวนและรูปประโยค

- การใช้ปัญญาตอบสนองต่อหลักฐานต่างๆ ของอัลกุรอาน และให้หัวใจได้เคลื่อนไหวตามเนื้อหาที่สร้างความปิติยินดีและข้อตักเตือนสั่งห้ามต่างๆ ของมัน

- นอบน้อมยอมรับต่อคำสั่งต่างๆ ของอัลกุรอาน และเชื่อมันต่อเรื่องราวบอกเล่าที่ถูกกล่าวถึงในอัลกุรอาน

ศัพท์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับตะดับบุรฺ

อัล-ฟะฮ์มฺ (ความเข้าใจ) คือ การรู้ถึงความหมายของคำพูด

อัล-ฟิกฮฺ (ความเข้าใจเชิงลึก) คือ การรู้ถึงข้อบ่งชี้ต่างๆ ของคำพูดด้วยการพิจารณาให้ถี่ถ้วน

อัล-บะศีเราะฮฺ (การรู้อย่างประจักษ์) หมายถึง การรู้อย่างสมบูรณ์

อัล-ฟิกรฺ (การคิด) คือ การนำความรู้สองประการมาให้หัวใจได้ตระหนักคิดเพื่อก่อให้เกิดองค์ความรู้ที่สาม

ตะฟักกุรฺ (การใช้ความคิด) คือ การใช้ความคิดและให้ความคิดคงอยู่ตลอดเวลา

ตะซักกุรฺ (การนึกคิด) มาจากคำว่า ซิกรฺ คือ การนึกได้ ซึ่งตรงข้ามกับคำว่าหลงลืม

       การตะซักกุรฺ จึงหมายถึง การตระหนักเห็นถึงภาพในด้านความรู้อันเป็นนามธรรมของสิ่งที่ต้องการจะจดจำเอาไว้ในใจ เป็นคำที่อยู่ในรูปกริยา “ตะฟะอฺอุล” เพราะแสดงให้เห็นว่าต้องใช้เวลาและความค่อยเป็นค่อยไป กล่าวคือ การดึงความรู้ที่จำเป็นต้องคำนึงถึงหลังจากที่เคยเคว้งคว้างและห่างหายไปจากตัวเขา ความหมายดังกล่าวนี้มีให้เห็นในพระดำรัสของอัลลอฮฺที่ว่า

 “แท้จริง บรรดาผู้ยำเกรงนั้น เมื่อมีพวกหนึ่งของชัยฏอนมาครอบงำพวกเขา พวกเขาก็จะสำนึกขึ้นมา แล้วพวกเขาก็จะเห็นอย่างประจักษ์ชัด”

(อัล-อะอฺรอฟ 201)

         ดังนั้น การ “ตะซักกุรฺ” จึงให้ความหมายว่า การที่หัวใจได้ทบทวนสิ่งที่เคยรู้และทราบมาก่อนแล้ว เพื่อให้ความรู้นั่นติดแน่นและมั่นคง และไม่ให้มันเหือดหายไปจนไม่เหลือร่องรอยในหัวใจ ในขณะที่การ “ตะฟักกุรฺ” นั้น ให้ความหมายว่า การสร้างให้มีความรู้ให้เยอะ และไขว่คว้าค้นหาสิ่งที่ยังไม่มีเพื่อใส่เข้าไปในหัวใจ

           สรุปได้ว่า ตะฟักกุรฺ คือการหาความรู้ให้หัวใจ ส่วน ตะซักกุรฺ เป็นการดูแลกักเก็บความรู้ที่ได้มาให้อยู่ในหัวใจตลอดไป ทั้งสองอย่างนี้ต่างก็มีหน้าที่ของมันเองและมีประโยชน์ต่างกันไปอีกด้วย

       ตะอัมมุล (การพินิจ) หมายถึง การทวนดูหลายๆ ครั้ง จนกระทั่งมันชัดเจนและประจักษ์ในหัวใจ การพุ่งจิตเข้าสู่ความหมาย และการรวบรวมความคิดในการตะดับบุรฺและการพยายามให้เกิดปัญญา

       อิอฺติบารฺ (การได้บทเรียน) คำนี้มาจากคำว่า อุบูรฺ หมายถึงการเดินข้าม เพราะมันเป็นการข้ามจากสิ่งหนึ่งไปสู่อีกสิ่งหนึ่ง ข้ามจากสิ่งที่คิดอยู่ไปสู่องค์ความรู้ที่สาม มันจึงได้ชื่ออีกอย่างว่า “อิบเราะฮฺ” เป็นสำนวนเชิงอธิบายสภาพ เหมือนเป็นการบอกว่าเจ้าของผู้ใคร่ครวญนั้นได้อยู่ในสภาพที่สามารถข้ามไปสู่จุดมุ่งหมายที่ต้องการได้แล้ว เช่นที่อัลลอฮฺตรัสว่า

 “แท้จริง ในการนั้น ย่อมมีบทเรียนแก่ผู้ที่หวั่นเกรง”

 (อัน-นาซิอาต 26)

และพระดำรัสของพระองค์ที่ว่า

 “แท้จริง ในการนั้น ย่อมมีบทเรียนแก่บรรดาผู้มีสายตา”

(อาล อิมรอน 13)

      อิสติบศอรฺ (การค้นหาความรู้แจ้ง) มาจากคำว่า ตะบัศศุรฺ หมายถึง การเห็นแจ้งในเรื่องที่หาและได้เผยตัวตนของมัน และการได้เห็นความรู้แจ้งปรากฏขึ้นมา

แปลโดย : ซุฟอัม  อุษมาน / Islamhouse

เชิงอรรถ

-  ลิสานุล อะร็อบ 4/273, กิตาบ อัล-ฟุรูก อัล-ลุเฆาะวียะฮฺ ของ อัล-อัสกะรีย์ หน้า 58, อัต-ตะอฺรีฟาต ของ อัล-ญุรญานีย์ หน้า 76, ตัฟสีรฺ อัล-กุรฏุบีย์ 5/290, ตัฟสีรฺ อัฏ-เฏาะบะรีย์ 1/87, 5/180
-  มิฟตาห์ ดารฺ อัส-สะอาดะฮฺ ของ อิบนุล ก็อยยิม หน้า 216
-  ตัฟสีรฺ อิบนิ กะษีรฺ 1/501, อัต-ติบยาน ฟี อักซาม อัล-กุรอาน ของ อิบนุล ก็อยยิม หน้า 145, ตัฟสีรฺ อัส-สะอฺดีย์ หน้า 15, 733, อัล-เกาะวาอิน อัล-หิสาน ลิ ตัฟสีรฺ อัล-กุรอาน ของ อัส-สะอฺดีย์ หน้า 28
-  ตัฟสีรฺ อัฏ-เฏาะบะรีย์ 23/153
-  ตัฟสีรฺ อัล-กุรฏุบีย์ 19/38
-  มะดาริจญ์ อัส-สาลิกีน 1/444-449
-  กิตาบ อัล-ฟุรูก อัล-ลุเฆาะวียะฮฺ หน้า 69, 73
-  มะดาริจญ์ อัส-สาลิกีน 1/451
-  จากคำว่า อัล-ฟิกรฺ เป็นต้นมา คัดสรุปมาจากการอธิบายของอิบนุล ก็อยยิม ใน มิฟตาห์ ดารฺ อัส-สะอาดะฮฺ หน้า 216