การยึดติดกับนักวิชาการบางท่านอย่างสุดโต่ง

เรียบเรียงโดย   อิสมาอีล  กอเซ็ม  

มวลการสรรเสริญเป็นเอกสิทธิ์ของอัลลอฮฺผู้อภิบาลแห่งสากลโลก 

         มนุษย์ย่อมผิดพลาด โดยเฉพาะในการเข้าใจอัลกุรอานและหะดีษ การที่มนุษย์เกิดมา ไม่ว่าจะเป็นใครก็ตาม ย่อมมีโอกาสผิดพลาดทั้งทางความคิด การตัดสินใจ และการตีความ แม้จะมีความตั้งใจเจตนาที่ดี หรือมีความรู้สูงเพียงใดก็ตาม

          อัลกุรอานและหะดีษเป็นที่มาของหลักฐานที่สมบูรณ์  แต่เข้าใจและตีความโดยมนุษย์ อาจมีความคลาดเคลื่อน เนื่องจากข้อจำกัดของความรู้ ขึ้นอยุ๋กับสภาพแวดล้อมทางสังคม อารมณ์ ความรู้สึก หรือแรงจูงใจบางอย่าง      

          ดังนั้น สิ่งที่เราต้องระวังคือ : ไม่ถือว่าทุกคำพูดของผู้รู้ต้องถูกต้องเสมอ พิจารณาหลักฐานทุกครั้ง ไม่ใช่แค่ชื่อบุคคล แยกแยะระหว่างหลักฐานกับ ความเข้าใจของบุคคล     

          อิบนุกอยยิม กล่าวว่า : “ไม่มีใครปลอดจากความผิดพลาด ยกเว้นผู้ที่อัลลอฮฺทรงชี้นำเขาด้วยทางนำ และนั่นคือนบีเท่านั้น”

          อิหม่ามชาฟิอีย์ กล่าวว่า :  “ทุกคนสามารถถูกโต้แย้งได้ ยกเว้นท่านรอซูล ﷺ” 

          แม้แต่ผู้รู้หรืออุละมาอ์ที่เรานับถือ ก็อาจเข้าใจผิดได้ในบางประเด็น

           การปฏิบัติที่ถูกต้องคือ  ยึดตามหลักฐานจากอัลลอฮฺและร่อซูล  แล้วใช้สติปัญญาพิจารณา

          ความหมายของ "التعصب للعلماء" (การยึดติดกับนักวิชาการ) คือ การเชื่อฟังนักวิชาการคนหนึ่งอย่างไม่มีเงื่อนไข เชื่อทุกคำพูดของเขา แม้ว่าจะขัดกับหลักฐานจากอัลกุรอานหรือสุนนะฮ์ ปกป้องเขาแม้เขาจะผิดพลาด ปฏิเสธคำพูดของนักวิชาการคนอื่น เพียงเพราะไม่ใช่คนที่ตัวเองติดตาม

ทำไมการยึดติดแบบนี้ถึงเป็นสิ่งต้องห้าม?

1. เพราะไม่มีใครปราศจากความผิด ยกเว้นท่านนบีมุฮัมมัด ﷺ

2. หลักฐานศาสนา (อัลกุรอานและซุนนะฮ์) อยู่เหนือความเห็นของนักวิชาการ

3. การยึดติดแบบนี้จะทำให้คนหลงผิด และปิดกั้นตัวเองจากความจริง 

คำพูดจากบรรดานักวิชาการ: - อิหม่ามมาลิก กล่าวว่า: 

 “كلٌّ يُؤخذ من قوله ويُرد، إلا صاحب هذا القبر”

 “ทุกคนสามารถรับและปฏิเสธคำพูดได้ ยกเว้นท่านผู้อยู่ในหลุมศพนี้” (หมายถึงท่านนบี ﷺ) 

อิบนุตัยมียะฮ์ กล่าวว่า :  

“من تعصب لواحدٍ بعينه من الأئمة دون غيره، فهو بمنزلة من تعصب لواحدٍ من الصحابة”

“ผู้ใดยึดติดนักวิชาการคนหนึ่งเป็นพิเศษ และไม่ยอมรับคนอื่น ก็เหมือนกับผู้ที่ยึดติดศอหาบะฮ์คนหนึ่งและปฏิเสธคนอื่น” 

แนวทางที่ถูกต้องคืออะไร?

     1. รักและเคารพนักวิชาการ  แต่อย่าถึงขั้นถือว่าพวกเขาไม่เคยผิด 

     2. พิจารณาคำพูดของพวกเขาตามหลักฐาน*หากตรงกับอัลกุรอานและสุนนะฮ์ก็รับไว้ หากขัดแย้งกับอัลกุรอ่านและอัซซุนนะห์ก็ไม่ตาม 

     3. เปิดใจกว้าง รับฟังหลายมุมมอง แต่ต้องอยู่บนพื้นฐานของหลักฐานที่ถูกต้อง

ทำไมบางคนจึงยึดติดกับตัวบุคคล?

1. รักและศรัทธามากเกินไปจนคิดว่าเขาไม่มีวันผิด 

2. ขาดความมั่นใจในตัวเอง เลยเลือกเชื่อตามคนเดียวตลอด

3. เติบโตในแนวทางเดียว   ไม่เคยฟังหลักฐานจากคนอื่น 

4. กลัวความขัดแย้ง เลยคิดว่าต้องตามคนเดียวเพื่อความปลอดภัย

5. เย่อหยิ่งในแนวทางตัวเอง   ปฏิเสธทุกคนที่ไม่ใช่พวกเดียวกัน 

แนวทางที่ถูกคือเคารพผู้รู้ แต่ยึดตามหลักฐาน

          บางครั้งการยึดติดกับตัวบุคคลเกิดจากตัวนักวิชาการเอง ซึ่งบางครั้งนักวิชาการอาจพยายามทำให้ผู้คน ยึดติดกับตนเองเท่านั้น    โดยไม่ยอมรับคำสอนจากนักวิชาการคนอื่น ซึ่งอาจเกิดจาก

     1. ความต้องการรักษาอำนาจหรืออิทธิพล  บางคนอาจกลัวว่าหากลูกศิษย์ไปฟังความคิดเห็นของนักวิชาการท่านอื่นจะทำให้ตัวเองสูญเสียอิทธิพล

     2. ความภาคภูมิใจในความรู้และความแตกต่าง  บางคนอาจคิดว่าแค่ตัวเองเท่านั้นที่รู้ถูกต้อง จึงพยายามปิดกั้นความรู้จากแหล่งอื่น 

     3. ต้องการควบคุมการคิดของผู้อื่นส่งผลให้ ปฏิเสธการวิจารณ์ และทำให้ผู้ติดตาม และยึดมั่นแต่ความคิดเห็นของตนเองเท่านั้น แต่สิ่งสำคัญคือ อิสลามสอนให้เราค้นหาความจริงจากหลักฐาน   และ ไม่ยึดติดกับบุคคล

          นักวิชาการในยุคสมัยก่อน (ซะละฟี) ก็มีการสอนให้เน้นที่หลักฐานจากอัลกุรอานและซุนนะฮ์ ไม่ใช่แค่ความเห็นของบุคคลใดบุคคลหนึ่ง 

     สรุป :    การยึดติดกับตัวบุคคล อาจเกิดจากการต้องการรักษาอำนาจ และอิทธิพล แต่อิสลามเน้นให้เราเชื่อในหลักฐานทางศาสนา ไม่ใช่แค่คำพูดของบุคคล