พึงระวังการเลยเถิดในศาสนา
เรียบเรียงโดย... อิสมาอีล กอเซ็ม
ในยุคปัจจุบัน เราได้เห็นว่าปัญหาในสังคมมุสลิมมีความรุนแรงและความแตกแยกมากขึ้น ทั้งในด้านความคิด ความเชื่อ และแนวทางการปฏิบัติ บางคนยึดมั่นในสิ่งที่ตนเข้าใจจนปฏิเสธผู้อื่น ขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งกลับละเลยหลักศาสนาโดยสิ้นเชิง ซึ่งทำให้ประชาชาติอิสลามอ่อนแอและขาดเอกภาพ
หนึ่งในสาเหตุสำคัญของปัญหาเหล่านี้คือ “การเลยเถิดในศาสนา” หรือที่เรียกว่า ฆุลูวฺ (หมายถึงการเกินเลยจากขอบเขตที่อัลลอฮ์และรอซูลของพระองค์ได้กำหนดไว้
แท้จริงแล้ว อิสลามคือศาสนาแห่งความพอดีและสมดุล (อุมมะฮฺวะสะฏ – أمة وسطا)
อัลลอฮ์ ตะอาลา ตรัสว่า
( وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ )
“ดังนั้น เราได้ทำให้พวกเจ้าเป็นประชาชาติแห่งทางสายกลาง เพื่อพวกเจ้าจะเป็นพยานแก่มนุษย์ทั้งหลาย...”
(อัลบะเกาะเราะฮ์ : 143)
ทางสายกลางจึงเป็นหนทางแห่งความสงบและความสมดุล ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของประชาชาติอิสลาม
สาเหตุของการเลยเถิดในศาสนา
ปัญหาส่วนหนึ่งที่ทำให้เกิดการเลยเถิดในศาสนา มาจากการศึกษาที่ผิดวิธีและการเข้าใจตัวบทศาสนาที่คลาดเคลื่อน บางคนตีความอัลกุรอานและหะดีษตามความคิดเห็นของตนเอง โดยไม่อาศัยหลักวิชาการและแนวทางของบรรดาศอหาบะฮ์
ท่านนบี ﷺ กล่าวว่า
« مَنْ قَالَ فِي القُرْآنِ بِرَأْيِهِ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ »
“ผู้ใดกล่าวถึงอัลกุรอานโดยความเห็นของตน เขาย่อมมีที่พำนักในนรก”
(บันทึกโดยอัตติรมิซีย์)
ดังนั้น ผู้ที่ต้องการเข้าใจศาสนาอย่างถูกต้อง จำเป็นต้องศึกษาภายใต้คำแนะนำของผู้รู้ที่มีความเชี่ยวชาญ และยึดมั่นในแนวทางของบรรดาซะละฟ์ เพื่อป้องกันการตีความผิดและการเลยเถิดจากความจริง
เยาวชนกับการศึกษาที่ผิดวิธี
ในปัจจุบัน เยาวชนมุสลิมหลายคนมีความศรัทธาแรงกล้าและตั้งใจดี แต่กลับเริ่มต้นเรียนศาสนาโดยขาดลำดับขั้นตอนที่ถูกต้อง บางคนเรียนรู้จากคลิปสั้นหรือบทความในโลกออนไลน์โดยไม่ตรวจสอบความน่าเชื่อถือ และไม่ได้เรียนจากอุละมาอ์ที่มีพื้นฐานวิชาการด้านศาสนาที่ดี
อิหม่ามอัชชาฟิอี รอฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า
“ผู้ใดเรียนศาสนาโดยไม่มีครู ย่อมหลงทางจากศาสนาเจ็ดสิบวิถี”
คำกล่าวนี้สะท้อนให้เห็นว่า การเรียนศาสนาไม่ใช่เพียงการอ่านหรือฟังตามใจชอบ แต่ต้องอาศัยผู้รู้ที่เข้าใจลึกซึ้ง เพื่อให้เยาวชนได้รับความเข้าใจที่ถูกต้อง และไม่ตกสู่ความสุดโต่ง
การเลียนแบบโดยไม่ใช้ปัญญา
อีกปัญหาที่แพร่หลายในสังคมมุสลิม คือการเลียนแบบคำพูดของผู้รู้บางท่านโดยไม่พิจารณาหลักฐาน เยาวชนจำนวนไม่น้อยยึดถือบุคคลใดบุคคลหนึ่งอย่างสุดโต่ง จนละเลยหลักฐานจากอัลกุรอานและซุนนะฮ์
อัลลอฮ์ตรัสว่า
( وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا )
“และอย่าได้เดินตามสิ่งที่เจ้ามิได้มีความรู้เกี่ยวกับมัน แท้จริง หู ตา และหัวใจ ทุกสิ่งนั้นจะถูกสอบสวน”
(อัลอิสรออ์ : 36)
ดังนั้น มุสลิมต้องใช้ปัญญาในการตรวจสอบและพิจารณาหลักฐาน ไม่ยึดถือคำพูดของใครโดยไม่ดูว่าเป็นจริงตามหลักศาสนาหรือไม่
ผลร้ายของการเลยเถิด
เราสามารถเห็นผลร้ายของการเลยเถิดในหลายประเทศ เช่น เหตุการณ์ความรุนแรงและการฆ่าล้างประชาชนในซูดาน ที่ผู้คนฆ่าฟันกันทั้งที่ต่างฝ่ายต่างอ้างว่าเป็นมุสลิม เหตุการณ์เช่นนี้แสดงให้เห็นว่าหลักความเชื่อของมุสลิมจำนวนหนึ่งได้ออกห่างจาก เตาฮีดที่บริสุทธิ์ ซึ่งเป็นรากฐานของศาสนาอิสลาม
อัลลอฮ์ตรัสว่า
( وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ )
“แต่ทว่าอัลลอฮฺต่างหาก คือผู้ช่วยเหลือพวกเจ้า และพระองค์ทรงเป็นผู้ที่ดีเยี่ยมในบรรดาผู้ช่วยเหลือทั้งหลาย”
(อาลิอิมรอน : 105)
และท่านนบี ﷺ กล่าวว่า
« الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لَا يَظْلِمُهُ وَلَا يَخْذُلُهُ »
“มุสลิมคือพี่น้องของมุสลิม เขาไม่อธรรมต่อพี่น้องของเขา และไม่ทอดทิ้งเขา”
(บันทึกโดยอัลบุคอรีและมุสลิม)
การแตกแยกและความรุนแรงเช่นนี้จึงเป็นผลจากการละทิ้งเตาฮีดและการเข้าใจศาสนาอย่างผิดเพี้ยน ดังนั้น การให้ความสำคัญกับการศึกษาศาสนาอย่างถูกต้องจึงเป็นสิ่งจำเป็นที่สุด การศึกษาตามแนวทางของชนรุ่นก่อน (อัซซะละฟุศศอลิห์) คือแนวทางที่บริสุทธิ์และมั่นคงที่สุด เพราะพวกเขาคือผู้ที่เข้าใจศาสนาโดยตรงจากท่านนบี ﷺ
ท่านนบี ﷺ กล่าวว่า
« إِيَّاكُمْ وَالْغُلُوَّ فِي الدِّينِ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمُ الْغُلُوُّ فِي الدِّينِ »
“พวกเจ้าจงระวังการเลยเถิดในศาสนา
เพราะแท้จริง สิ่งที่ทำให้ประชาชาติก่อนหน้านี้พินาศ คือการเลยเถิดในศาสนา”
(บันทึกโดยอิบนุ มาญะฮ์)
ดังนั้น ผู้ศรัทธาควรกลับไปสู่แนวทางของอัลกุรอานและซุนนะฮ์ตามความเข้าใจของบรรดาซะละฟ์ ศึกษาด้วยความนอบน้อม รักษาความพอดีในศรัทธา และยึดมั่นในเตาฮีดที่บริสุทธิ์ เพื่อให้ศาสนาเป็นหนทางแห่งความเมตตา ความสามัคคี และความรอดทั้งในโลกนี้และโลกหน้า
