สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ

          สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ เป็นหนังสือหะดีษอีกเล่มหนึ่งที่เป็นที่รู้จักกันในหมู่อุละมาอ์หะดีษและเป็นหนังสือที่มีความสำคัญอันดับหกในบรรดาหนังสือสุนันทั้งหก (เศาะฮีหฺ อัล-บุคอรีย์, เศาะฮีหฺ มุสลิม, สุนัน อบี ดาวูด, สุนัน อัต-ติรมิซีย์, สุนัน อัน-นะสาอีย์ และ สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ) และเป็นหนังสือที่ทำให้หนังสือหะดีษทั้งหกสมบูรณ์จนกลายเป็นตำราแม่บทของหนังสือหะดีษที่ใช้สำหรับอ้างอิง

ชื่อผู้แต่ง

          ท่านคือ อัล-หาฟิซฺ อบู อับดิลลาฮฺ มุหัมมัด บิน ยะซีด อัร-ริบอีย์ อัล-ก็อซฺวีนีย์ เป็นที่รู้จักกันในนามของ อิบนุ มาญะฮฺ เกิดที่เมืองก็อซฺวีน เมื่อปี ฮ.ศ. 209 (ค.ศ. 824) และเสียชีวิตที่นั่น เมื่อวันจันทร์ที่ 21 เดือน เราะมะฎอน ปี ฮ.ศ. 273 (19 เดือน พฤศจิกายน ปี ค.ศ.886) เมื่ออายุได้ 64 ปี

ชื่อหนังสือและสาเหตุของการเขียน

          ไม่มีระบุเกี่ยวกับชื่อจริงของหนังสือนี้ แต่เป็นที่รู้จักกันในนามของ "สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ" เช่นเดียวกับสาเหตุของการเขียน ซึ่งเป็นไปได้ว่าท่านมีความคิดที่อาจจะรวบรวมหะดีษที่ใช้เป็นหลักฐานในด้านศาสนบัญญัต(ฟิกฮฺ)ต่างๆ เหมือนอย่างที่อบู ดาวูด, อัต-ติรมิซีย์ และคนอื่นๆ วัลลอฮุ อะอฺลัม

ความสำคัญของหนังสือ

         เดิมทีนั้นบรรดาอุละมาอฺหะดีษรุ่นก่อนๆ ได้นับหนังสือที่เป็นแม่บทในเรื่องหะดีษเพียงห้าเล่มเท่านั้น คือเศาะฮีหฺ อัล-บุคอรีย์, เศาะฮีหฺ มุสลิม, สุนัน อบี ดาวูด, ญามิอฺ อัต-ติรมิซีย์ และสุนัน อัน-นะสาอีย์ โดยไม่ได้นับสุนัน อิบนิ มาญะฮฺรวมอยู่ด้วย ต่อมาอัล-หาฟิซฺ อิบนุ ฏอฮิรฺ อัล-มักดะสีย์ ได้เขียนหนังสือเล่มหนึ่งเกี่ยวกับข้อแม้ของหนังสืออิมามทั้งหกและได้รวมเอาหนังสือสุนัน อิบนิ มาญะฮฺเข้าไว้เป็นอันดับหกของหนังสือ หลังจากนั้นบรรดาอุละมาอ์ต่างก็เห็นพ้องในการกระทำดังกล่าว

         อับดุลเฆาะนี อัน-นาบุลสีย์ กล่าวว่า "แท้จริงบรรดาอุละมาอ์หะดีษได้มีความเห็นที่ขัดแย้งกันเกี่ยวกับหนังสือแม่บทเล่มที่หก โดยที่อุละมาอ์แถบตะวันออกเห็นว่าเป็นหนังสือสุนันของอิบนุ มาญะฮฺ ส่วนอุละมาอ์แถบตะวันตกเห็นว่าเป็นหนังสือมุวัฏเฏาะอ์ของอิมามมาลิก แต่ว่าอุละมาอ์รุ่นหลังส่วนใหญ่ต่างมีมติเป็นเอกฉันท์ว่าหนังสือสุนัน อิบนิ มาญะฮฺนั้นมีความสำคัญมากกว่าอัล-มุวัฏเฏาะอ์"

     1. อิบนุมาญะฮฺกล่าวว่า "ฉันได้เสนอหนังสือสุนันแก่อบู ซุรอะฮฺ แล้วท่านกล่าวว่า ฉันคิดว่าถ้าหากว้าหนังสือนี้ตกไปอยู่ในมือผู้คนเมื่อใด แน่นอนมัสยิดต่างๆ เหล่านี้คงจะต้องปราศจากผู้คนหรือมากกว่านั้น"

     2. อิบนุ นาศิรุดดีน กล่าวว่า "หนังสือสุนัน อิบนิ มาญะฮฺ เป็นหนึ่งในหนังสือหะดีษ(ที่เป็นแม่บท)ในอิสลาม"

     3. อิบนุ ค็อลลิกาน กล่าวว่า "หนังสือสุนันของอิบนุ มาญะฮฺนั้นเป็นหนึ่งในหนังสือเศาะฮีหฺทั้งหก"

     4. อัซ-ซะฮะบีย์กล่าวว่า "หนังสือสุนัน อบี อับดิลลาฮฺเป็นหนังสือที่ดี ถ้าหากว่าไม่เปรอะเปื้อนด้วยหะดีษที่อ่อนมาก แต่มันก็มีไม่มาก"

     5. อิบนุ หะญัรฺ กล่าวว่า "หนังสือสุนันของเขาเป็นหนังสือที่ครอบคลุมและดี มีบรรพต่างๆ ที่หลากหลายและแปลก และมีบางหะดีษที่มีสายรายงานที่อ่อนมาก"

จำนวนหะดีษในสุนัน อิบนิ มาญะฮฺ

          อิบนุ มาญะฮฺได้รวบรวมหะดีษไว้ในหนังสือสุนันของท่าน จำนวน 4,341 หะดีษ โดยมีหะดีษจำนวน 3,002 หะดีษ เป็นหะดีษที่มีอยู่ในหนังสืออีกห้าเล่ม (เศาะฮีหฺ อัล-บุคอรีย์, เศาะฮีหฺ มุสลิม, สุนัน อบี ดาวูด, ญามิอฺ อัต-ติรมิซีย์ และสุนัน อัน-นะสาอีย์) และอีกจำนวน 1,329 หะดีษ เป็นหะดีษที่ไม่มีอยู่หนังสือทั้งห้าดังกล่าว ซึ่งในจำนวนนี้ มีหะดีษประมาณ 428 หะดีษ เป็นหะดีษที่มีสายรายงานที่เศาะฮีหฺ และอีกประมาณ 119 หะดีษมีสายรายงานที่ดี

หะดีษที่อิบนุ มาญะฮฺบันทึกเพียงผู้เดียว

          จากการสำรวจข้างต้น เราสามารถกล่าวได้ว่า คำกล่าวของอุละมาอ์บางท่าน ที่ว่า "หะดีษทุกๆ สายรายงานที่บันทึกโดยอิบนุ มาญะฮฺเพียงผู้เดียว ส่วนใหญ่จะเป็นหะดีษที่มีสายรายงานอ่อน(เฎาะอีฟ)" นั้นเป็นคำกล่าวที่เกินความจริง ดังที่ได้ประจักษ์ในคำพูดของอัซ-ซะฮะบีย์ที่ผ่านมา และอิบนุ หะญัรฺกล่าวว่า "เรื่องไม่ได้เป็นเช่นนั้นเสมอไป" และยังกล่าวอีกว่า "ท่านอิบนุ มาญะฮฺได้บันทึกหะดีษที่ไม่มีในหนังสืออีกห้าเล่มจำนวนมากมาย(ส่วนใหญ่)เป็นหะดีษที่ถูกต้อง และมีบางหะดีษที่มีสายรายงานที่อ่อนมาก(เฎาะอีฟญิดดัน)" และหนังสือมิศบาหฺ อัซ-ซุญาญะฮฺ ฟี ซะวาอิด อิบนิ มาญะฮฺ ที่เขียนโดยอัล-บูศีรีย์สามารถเป็นประจักษ์พยานในเรื่องนี้เป็นอย่างดี วัลลอฮุอะอฺลัม

การให้ความสำคัญของอุละมาอ์

         หนังสือสุนันอิบนุมาญะฮฺเป็นหนังสืออีกเล่มหนึ่งที่บรรดาอุละมาอ์ได้ให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก ด้วยการชัรหฺและทำการศึกษาเกี่ยวกับความถูกต้องของสายรายงาน ในบรรดาอุละมาอ์เหล่านั้นได้แก่

1. ชัรหฺ สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ โดยอะลาอุดดีน มุฆ็อลฏอย

2. มา ตะมุสสุ อิลัยฮิ อัล-หาญะฮฺ อะลา สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ โดยอิบน อัล-มุลักกิน

3. อัด-ดีบาญะฮฺ ฟี ชัรหฺ สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ โดยกะมาลุดดีน อัด-ดะบีรีย์

4. มิศบาหุซ อัซ-ซุญาญะฮฺ ฟี ซะวาอิด อิบนิ มาญะฮฺ โดย อัล-บูศีรีย์

5. มิศบาหุซ อัซ-ซุญาญะฮฺ ฟี ชัรหฺ สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ โดย อัส-สุยูฏีย์

6. หาชิยะฮฺ มุหัมมัด บิน อับดุลฮาดี อัส-สินดีย์ อะลา สุนัน อิบนิ มาญะฮฺ

7. อินญาห์ อัล-หาญะฮฺ โดยอับดุลเฆาะนีย์ อัด-ดะฮฺละวีย์

อุษมาน อิดรีส / Islamhouse