ความพยายามของบรรดาเศาะหาบะฮฺ ในการรวบรวมอัลกุรอาน (6)

โดย...ยูซุฟ  อบูบักร

ขั้นตอนในการรวบรวมอัลกุรอาน

สำหรับขั้นตอนในการรวบรวมอัลกุรอาน สามารถแยกออกเป็นสามขั้นตอนที่สำคัญดังต่อไปนี้

ขั้นตอนที่หนึ่ง..การรวบรวมในสมัยของท่านนบีมุหัมมัด ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม

           มีหลักฐานปรากฏชัดว่าท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ได้มีดำริให้บันทึกอัลกุรอานที่ถูกประทานลงมาให้แก่ท่าน ท่านมีบรรดาอาลักษณ์หรือเลขานุการประจำตัวเป็นผู้คอยบันทึกอัล-วะหฺยู (วิวรณ์) ส่วนหนึ่งจากบรรดาอาลักษณ์ที่เป็นที่รู้จักกันในยุคสมัยของท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ซึ่งคอยบันทึกอัล-วะหฺยูเป็นการเฉพาะ คือ ซัยด์ บิน ษาบิต

         โดยที่อิมามอัล-บุคอรีย์ได้ตั้งชื่อบทไว้ในหนังสือเศาะฮีหฺว่า บทว่าด้วยความประเสริฐของอัลกุรอาน และมีบทรองชื่อว่า บทว่าด้วยอาลักษณ์ของท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม โดยที่ได้กล่าวสนับสนุนด้วยกับสองหะดีษดังต่อไปนี้

          ท่านอบูบักรฺ เราะฏิยัลลอฮฺอันฮู กล่าวกับซัยด์ บิน ษาบิต ว่า “แท้จริงเจ้าเคยเป็นผู้คอยบันทึกอัล-วะหฺยูให้แก่ท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม” อัล-บุคอรีย์ หมายเลขหะดีษ 4986

          จากอัล-บะรออ์ กล่าวว่า เมื่อโองการ “จะไม่เท่าเทียมกันระหว่างบรรดาผู้ศรัทธาที่นั่ง..”  อัล-นิสาอฺ 4:95 ถูกประทานลงมา

          ท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม กล่าวว่า “จงเรียกซัยด์ให้มาหาฉัน และให้นำกระดานชนวน น้ำหมึกและแผ่นกระดูก หรือแผ่นกระดูกและน้ำหมึก”  อัล-บุคอรีย์ กิตาบ ตัฟซีร อัลกุรอาน หมายเลขหะดีษ 4593

          และมีหลักฐานปรากฏอีกเช่นกันว่าท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม เคยบันทึกอัลกุรอานที่นครมักกะฮฺก่อนที่จะมีการอพยพมายังนครมะดีนะฮฺเช่นกัน อาลักษณ์ส่วนหนึ่งของท่านในขณะนั้น คือ อับดุลลอฮฺ บิน อบี อัส-สัรหฺ และเขาได้ตกออกจากศาสนา (มุรตัด) ในเวลาต่อมาเขารับอิสลามอีกครั้งในปีพิชิตมักกะฮฺ และเป็นที่ทราบกันดีว่าบรรดาเคาะลีฟะฮฺผู้ทรงธรรมทั้งสี่ท่านล้วนแล้วเคยเป็นผู้บันทึกอัลกุรอาน หวังว่าพวกเขาเคยเป็นผู้บันทึกอัลกุรอานที่นครมักกะฮฺมาก่อน และหลักฐานส่วนหนึ่งที่เป็นสิ่งมายืนยันว่าอัลกุรอานเคยถูกบันทึกที่นครมักกะฮฺคือ เรื่องการเข้ารับอิสลามของอุมัร บิน ค็อฏฏอบ ขณะที่ท่านได้เข้าไปหาน้องสาวพบว่าในมือของเธอมีกระดาษ (เศาะหีฟะฮฺ) ที่บันทึกสูเราะฮฺฏอฮา และอัลลอฮฺทรงเป็นผู้รู้ยิ่งเกี่ยวกับการเก็บรวบรวมอัลกุรอาน ดั่งที่พระองค์มีดำรัสว่าความว่า “รอสูลคนหนึ่งซึ่งมาจากอัลลอฮฺ เพื่ออ่านมหาคัมภีร์อันบริสุทธ์”  อัล-บัยยินะฮฺ 98:2

          ขณะที่ท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม เสียชีวิตอัลกุรอานทั้งหมดได้ถูกบันทึกอย่างเรียบร้อย แต่ทว่ายังไม่ได้ถูกจัดเก็บรวบรวมไว้ในสถานที่เดียวกัน โดยที่บางส่วนของอัลกุรอานถูกบันทึกไว้ในใบอินทผลัม แผ่นหินชนวน และอีกบางส่วนถูกท่องจำโดยบรรดาเศาะหาบะฮฺ กล่าวคืออัลกุรอานถูกจัดเก็บรวบรวมโดยการจดบันทึกและโดยการท่องจำของตัวบุคคลไปพร้อมๆ กัน ขณะเดียวกันญิบรีลก็ได้นำอัลกุรอานมาเสนอเพื่อเป็นการทบทวนแก่ท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ปีละครั้ง และในปีที่ท่านเสียชีวิตญิบรีลนำมาเสนอถึงสองครั้งด้วยกัน

         เป็นไปได้ว่าสาเหตุที่ท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ไม่รวบรวมคัมภีร์อัลกุรอานไว้เป็นรูปเล่มอันเนื่องจากท่านเฝ้าติดตามโองการต่างๆ อาจจะมีการยกเลิกบางบทบัญญัติหรือยกเลิกวิธีการอ่าน และเมื่ออัลกุรอานถูกประทานลงมาอย่างครบถ้วนสมบูรณ์ หลังจากการเสียชีวิตของท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม อัลลอฮฺได้ดลบันดาลให้บรรดาเคาะลีฟะฮฺผู้ทรงธรรมได้ปฏิบัติในเรื่องสำคัญดังกล่าว เป็นการปกปักษ์รักษาคัมภีร์อันสูงส่งให้แก่บรรดาประชาชาติของท่านนบีมุหัมมัด ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม

ขั้นตอนที่สอง..การรวบรวมอัลกุรอานในสมัยเคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺ เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ

          จากเหตุที่สงครามอัล-ยะมามะฮ์ ได้เกิดขึ้นซึ่งเป็นผลให้บรรดานักอ่านอัลกุรอาน (อัล-กุรรออ์) จำนวนมากถูกสังหารเสียชีวิตลง เคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺเกิดความวิตกกังวลว่าหากเกิดมีสงครามขึ้นหลังจากนี้ บรรดานักอ่านอัลกุรอานที่เหลืออยู่อาจจะถูกสังหารเพิ่มขึ้นอีกก็เป็นได้ และจะเป็นสาเหตุให้อัลกุรอานถูกทำลายหรือสูญหายไปพร้อมกับพวกเขา จากเหตุการณ์ดังกล่าวท่านอุมัรได้ปรึกษาหารือกับท่านอบูบักรฺ ให้มีการรวบรวมอัลกุรอานเพราะสูเราะฮฺและโองการต่างๆ อยู่อย่างกระจัดกระจายตามที่เคยได้บันทึกเอาไว้ในแผ่นหนัง แผ่นกระดูก ใบอินทผลัม หินชนวน และจากที่แต่ละคนเคยท่องจำ ให้เก็บรวบรวมมาไว้ในที่เดียวกันหรือให้เป็นรูปเล่มเดียวกัน นับเป็นภารกิจที่ยิ่งใหญ่มาก ด้วยเหตุนี้ท่านอบูบักรฺได้มอบหมายงานสำคัญนี้ให้แก่เศาะหาบะฮฺผู้มีเกียรติสูงส่งท่านหนึ่งคือ ซัยด์ บิน ษาบิต อัล-อันศอรีย์ ได้ทำการจัดเก็บรวบรวมอัลกุรอาน

          มีรายงานจากซัยด์ บิน ษาบิต เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ กล่าวว่า เมื่อข่าวเกี่ยวกับผู้ที่เสียชีวิตในสงครามยะมามะฮ์ถูกส่งถึงท่านอบูบักร ขณะที่ท่านอุมัรได้รับรู้ข่าวนั้นด้วย ท่านอบูบักรฺ เราะฏิยัลลอฮูอันฮู เล่าว่า แท้จริงอุมัรได้มาหาฉันและพูดว่า สงครามยะมามะฮ์ได้คร่าชีวิตนักอ่านอัลกุรอานไปเป็นจำนวนมาก ฉันเกรงว่าหลายครั้งเข้าบรรดานักอ่านอัลกุรอานก็จะล้มหายตายจากไปพร้อมกับสงครามต่างๆ ดังนั้นอัลกุรอานจำนวนมากก็จะสูญหายไปด้วย ฉันมีความเห็นว่าท่านควรออกคำสั่งใช้ให้มีการรวบรวมอัลกุรอานมาไว้ในที่เดียวกัน ฉันได้พูดกับอุมัรว่า จะให้ฉันกระทำในสิ่งที่ท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ไม่เคยกระทำมาก่อนได้อย่างไร?

         อุมัรกล่าวว่า ขอสาบานต่ออัลลอฮฺเรื่องดังกล่าวเป็นสิ่งที่ดีงามอย่างแน่นอน และอุมัรก็ยังคงเฝ้ารบเร้าฉัน จนกระทั่งในที่สุดอัลลอฮฺก็ทรงเปิดใจให้แก่อบูบักรเห็นไปในทำนองเดียวกับที่พระองค์ทรงเปิดใจให้แก่อุมัร และฉันเห็นชอบในเรื่องดังกล่าวเหมือนที่อุมัรเห็นชอบ และซัยด์เล่าว่า

           อบูบักรฺกล่าวว่า เจ้าเป็นคนหนุ่มที่มีความชาญฉลาด เราไม่เคยมีคำครหาอันใดต่อเจ้า เจ้าเคยเป็นผู้บันทึกอัล-วะหฺยูให้แก่ท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม มาก่อน ดังนั้นเจ้าจงติดตามอัลกุรอานทั้งหมดมารวบรวมไว้เป็นเล่มเถิด

          ซัยด์กล่าวรำพึงว่า ขอสาบานต่ออัลลอฮฺ ถ้าหากว่าท่านใช้ให้ฉันเคลื่อนย้ายภูเขาสักลูกหนึ่ง ก็ยังไม่หนักต่อฉันเท่ากับใช้ให้ฉันรวบรวมอัลกุรอาน 

       จากนั้นฉันจึงได้เริ่มติดตามรวบรวมอัลกุรอานทั้งที่ถูกบันทึกไว้ในใบอินทผลัม แผ่นหินชนวน จากการท่องจำของตัวบุคคล (บรรดาเศาะหาบะฮฺ) แผ่นหนัง และกระดูก ซัยด์กล่าวว่า จนกระทั่งฉันได้พบตอนสุดท้ายของสูเราะฮฺอัต-เตาบะฮฺอยู่ที่อบีคุซัยมะฮฺ อัล-อันศอรีย์ ซึ่งไม่พบที่บุคคลอื่น โองการดังกล่าวมีความหมายว่า “แท้จริงมีรอสูลคนหนึ่งที่บังเกิดขึ้นมาจากกลุ่มของพวกเจ้า เป็นความลำบากใจแก่เขาในสิ่งที่พวกเจ้าได้รับความทุกข์ยาก เป็นผู้ที่ห่วงใยในเจ้า เป็นผู้เมตตา ผู้กรุณาสงสารต่อบรรดาผู้ศรัทธา”  จนกระทั่งถึงโองการสุดท้ายของสูเราะฮฺบะรออะฮฺ

          อัลกุรอานถูกจัดเก็บรักษาไว้ที่เคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺตลอดที่ท่านมีชีวิตจนกระทั่งเมื่อท่านเสียชีวิตถูกนำไปเก็บรักษาไว้ที่เคาะลีฟะฮฺอุมัร และเมื่อท่านเสียชีวิตในเวลาต่อมาถูกนำมาเก็บรักษาไว้ที่ท่านหญิงหัฟเศาะฮฺ บุตรีของท่านอุมัร เราะฏิยัลลอฮุอันฮุม

          อะลีย์ บิน อบีฏอลิบ กล่าวว่า “มนุษย์ผู้ที่ได้รับผลบุญมากที่สุดต่อคัมภีร์อัลกุรอาน (มุศหัฟ) คือ อบูบักรฺ ขออัลลอฮฺได้ทรงเมตตาต่ออบูบักรฺ เขาเป็นบุคคลแรกที่ได้รวบรวมคัมภีร์ของอัลลอฮฺ"

วิเคราะห์ผลจากการรวบรวมอัลกุรอานที่เกิดขึ้นในสมัยเคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺ เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ โดยสรุปได้ดังต่อไปนี้

          1. การรวบรวมอัลกุรอานเกิดขึ้นเพราะเกรงว่ามันจะสูญหาย เนื่องจากมีบรรดานักอ่านอัลกุรอาน (อัล-กุรรออ์) เสียชีวิตจากสงครามในครั้งนี้เป็นจำนวนมาก เป็นหลักฐานที่บ่งชี้ว่าบรรดานักอ่านอัลกุรอาน และบรรดาผู้รู้ (อุละมาอฺ) สมัยนั้นมีความกล้าหาญ มุ่งมั่นในการปฏิบัติหน้าที่ และทำญิฮาดเพื่อเชิดชูศาสนาของอัลลอฮฺให้มีความยิ่งใหญ่และสูงส่งมากยิ่งกว่าบุคคลอื่นๆ

          2. การรวบรวมอัลกุรอานเสร็จสมบูรณ์ขึ้นได้โดยวางอยู่บนพื้นฐานคำนึงถึงผลประโยชน์และความดีงามของสาส์นแห่งอิสลาม (ถึงแม้เป็นสิ่งที่ไม่มีระบุในหลักการอิสลาม) พิจารณาได้จากคำกล่าวของท่านอุมัรที่พูดต่อท่านอบูบักรฺ ขณะที่เขาถามว่าจะให้ฉันกระทำในสิ่งที่ท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ไม่เคยกระทำมาก่อนได้อย่างไร?

        อุมัรกล่าวว่า ขอสาบานต่ออัลลอฮฺเรื่องดังกล่าวเป็นสิ่งที่ดีงามอย่างแน่นอน และในบางสายรายงานท่านกล่าวว่า ขอสาบานต่ออัลลอฮฺเรื่องดังกล่าวเป็นสิ่งที่ดีงามอย่างแน่นอนและจะเป็นประโยชน์อย่างสูงส่งแก่บรรดาผู้ศรัทธา

          3. เป็นที่ประจักษ์ชัดแก่พวกเราจากเหตุการณ์การรวบรวมอัลกุรอานในครั้งนี้ จะเห็นได้ว่าบรรดาเศาะหาบะฮฺมีความพยายามที่จะสร้างบรรยากาศเพื่อนำไปสู่สิ่งที่ทำให้เกิดความรักสร้างความเข้าใจและให้เกียรติซึ่งกันและกัน เป้าหมายของพวกเขาเพื่อบรรลุผลประโยชน์โดยภาพรวมของมวลมุสลิม

         ความแตกต่างระหว่างการรวบรวมอัลกุรอานในสมัยนบีมุหัมมัด ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม กับสมัยเคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺ อัศศิดดีก เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ

          อัลกุรอานถูกจดบันทึกไว้ในสมัยของท่านนบีมุหัมมัดอยู่อย่างกระจัดกระจายตามสถานที่ต่างๆ เช่น ใบอินทผลัม แผ่นหินชนวน แผ่นหนัง กระดูก และจากการท่องจำ ไม่ได้จัดเก็บรวบรวมไว้โดยเรียงตามลำดับสูเราะฮฺต่างๆ ในสถานที่เดียวหรือเป็นรูปเล่ม..ส่วนการรวบรวมที่เกิดขึ้นในสมัยท่านอบูบักรฺ เป็นการจดบันทึก รวบรวมอัลกุรอานทั้งหมดไว้ในที่เดียวกันเป็นรูปเล่มและจัดเรียงลำดับสูเราะฮฺ โองการต่างๆ ตามคำบอกกล่าวของผู้ที่ได้ท่องจำมาจากท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ซึ่งภารกิจอันสำคัญยิ่งนี้เป็นหน้าที่ของ ซัยด์ บิน ษาบิต เพราะว่าตัวเขาเองเคยเป็นอาลักษณ์คอยบันทึกอัล-วะหฺยูในสมัยของท่านนบีมาก่อน โดยในแต่ละสูเราะฮฺและโองการต่างๆ ได้เรียบจัดเรียงตามลำดับขึ้นอยู่กับการระบุหรือคำบอกกล่าวของท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม (เตาคีฟ)

ขั้นตอนที่สาม..การรวบรวมอัลกุรอานซึ่งเกิดขึ้นในสมัยเคาะลีฟะฮฺอุษมาน บิน อัฟฟาน เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ

          ในยุคของเคาะลีฟะฮฺอุษมาน มีเหตุการณ์จำเป็นจะต้องคัดลอกอัลกุรอานที่เคยเก็บรวบรวมไว้ในแผ่นบันทึกต่างๆ ทั้งหมดอีกครั้ง ซึ่งได้รวบรวมไว้ในสมัยเคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺให้มารวมเป็นรูปเล่ม มีรายงานเหตุการณ์ในเรื่องนี้จากการบันทึกของอิมามอัล-บุคอรีย์ จากอนัส บิน มาลิก เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ เล่าว่า แท้จริงหุซัยฟะฮฺ บิน อัล-ยะมาน มาหาท่านอุษมาน เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ โดยที่เขาได้ร่วมกับทหารมุสลิมชาวชามและอิรักในการเข้าพิชิตแคว้นอาร์เมเนียและอาร์เซอร์ไบจัน เขาหวั่นเกรงว่าจะเกิดความขัดแย้งด้านการอ่านอัลกุรอานขึ้นในระหว่างพวกเขาด้วยกันเอง

หุซัยฟะฮฺได้พูดกับท่านอุษมานว่า โอ้ท่านผู้ปกครอง (อะมีรุลมุอฺมินีน) ได้โปรดจัดการกับประชาชาตินี้ก่อนที่จะพวกเขาจะเกิดความขัดแย้งในเรื่องคัมภีร์อัลกุรอาน เสมือนที่พวกยิวและคริสเตียนเคยขัดแย้งกันมาก่อน ต่อมาท่านอุษมานได้ส่งตัวแทนไปหาท่านหญิงหัฟเศาะฮฺให้กรุณานำส่งต้นฉบับอัลกุรอานมาให้แก่ท่านเพื่อที่จะได้คัดลอกใหม่ จากนั้นจะส่งต้นฉบับกลับคืน

          ดังนั้นท่านหญิงหัฟเศาะฮฺได้จัดส่งอัลกุรอานไปให้ท่านอุษมาน แล้วท่านมีคำสั่งให้คณะบุคคลซึ่งประกอบด้วย ซัยด์ บิน ษาบิต , อับดุลลอฮฺ บิน อัซซุบัยร์ , สะอีด บิน อัลอาศ และอับดุรเราะหฺมาน บิน อัล-หาริษ บิน อัล-ฮิชาม เราะฏิยัลลอฮุอันฮุม คัดลอกอัลกุรอานขึ้น  โดยที่เคาะลีฟะฮฺอุษมานได้แนะนำต่อบรรดาชาวกุรัยชฺทั้งสามคนว่า หากพวกท่านมีความขัดแย้งกับซัยด์ บิน ษาบิต สิ่งใดที่เกี่ยวกับอัลกุรอาน ก็จงยึดตามสำเนียงภาษาของชาวกุรัยชฺเป็นเกณฑ์ เพราะอัลกุรอานถูกประทานลงมาด้วยกับสำเนียงภาษาของชาวกุรัยชฺ  พวกเขาก็ได้ปฏิบัติตามคำแนะนำของท่าน เมื่อเสร็จภารกิจการคัดลอกอัลกุรอานจากแผ่นบันทึกต่างๆ สู่การเป็นรูปเล่ม เคาะลีฟะฮฺอุษมานได้ส่งต้นฉบับอัลกุรอานคืนท่านหญิงหัฟเศาะฮฺ จากนั้นท่านได้จัดส่งอัลกุรอานที่รวบรวมขึ้นมาไปแจกจ่ายยังทุกแคว้นเมือง และมีคำสั่งให้เผาฉบับอื่นๆ ที่มีการบันทึกไว้ก่อนหน้านี้ทั้งหมด”

         สาเหตุของการรวบรวมอัลกุรอานในสมัยเคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺ อัศศิดดีก และสมัยเคาะลีฟะฮฺอุษมาน เราะฎิยัลลอฮุอันฮุมา

          การรวบรวมอัลกุรอานที่เกิดขึ้นในสมัยของเคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺ อันเนื่องมาจากเกรงว่าอัลกุรอานจะถูกทำลายและสูญหายไปพร้อมกับการจากไปของบรรดานักอ่านอัลกุรอานในสงครามต่างๆ และเพราะว่าอัลกุรอานยังไม่ถูกจัดเก็บรวบรวมไว้ในสถานที่เดียวกัน ดังนั้นการรวบรวมในครั้งนี้จะจัดเรียบเรียงลำดับสูเราะฮฺและโองการต่างๆ ตามคำบอกกล่าวของผู้ที่ได้ท่องจำมาจากท่านรอสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม

          ส่วนการรวบรวมอัลกุรอานที่เกิดขึ้นอีกครั้งในยุคสมัยของเคาะลีฟะฮฺอุษมานสาเหตุอันเนื่องมาจากเกิดความขัดแย้งในด้านการอ่านขึ้นอย่างกว้างขวาง จนกระทั่งในบางครั้งการอ่านของพวกเขาขึ้นอยู่กับสำเนียงภาษาของชนเผ่า ในที่สุดทำให้เกิดความผิดพลาด ด้วยเหตุนี้เคาะลีฟะฮฺอุษมานจึงมีคำสั่ง โดยผ่านการปรึกษาหารือกับบรรดาแกนนำเศาะหาบะฮฺให้มีการจัดเก็บรวบรวมอัลกุรอาน และบันทึกขึ้นเป็นรูปเล่มพร้อมทั้งจัดเรียงลำดับสูเราะฮฺ โองการต่างๆ โดยให้ใช้สำเนียงภาษาของชาวกุรัยชฺเป็นหลักเกณฑ์ และประกาศให้ยึดเอาคัมภีร์ (มุศหัฟ) เล่มที่บันทึกขึ้นนี้ใช้ตามแคว้นเมืองต่างๆ อย่างเป็นทางการเพื่อความเป็นเอกภาพทั้งในด้านการอ่านและด้านการปฏิบัติ

          สรุป สาเหตุการรวบรวมอัลกุรอานในสมัยเคาะลีฟะฮฺอบูบักรฺเพราะเกรงว่าอัลกุรอานจะสูญหายอันเนื่องจากบรรดานักท่องจำเสียชีวิตจากเหตุสงครามเป็นจำนวนมาก ส่วนการรวบรวมในสมัยเคาะลีฟะฮฺอุษมานเนื่องจากเกิดความขัดแย้งในด้านการอ่านที่เกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง